چند راهکار برای مدیریت پسماند، از خانه‌ها تا مشاغل

 معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: اجتناب، کاهش و کنترل بار مصرف سه سطح مهم و اولویت‌دار در هرم مدیریت پسماند هستند که هر سه بر نقش شهروند و رفتار وی در مواجهه با پسماندها دلالت دارند و اگر در فرآیندهای فرهنگی و آموزشی بتوانیم این رفتار را به نحو مطلوب تغییر دهیم، می‌توانیم شاهد کاهش هزینه و جلوگیری از اتلاف منابع در سطوح بعدی شامل بازیافت و دفن باشیم.

دکتر سید محمد علوی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به نقش مردم، مسئولان و سمن‌ها در تولید پاک و مدیریت پسماندها اظهار کرد:‌ توسعه شهرنشینی، رواج فرهنگ مصرف‌گرایی، افزایش جمعیت و به تبع آن پیچیده‌تر شدن زندگی جوامع بشری در قرن جدید، محیط زیست انسانی و طبیعی را با مخاطرات جدی مواجه کرده است؛ یکی از بارزترین مشکلات در جوامع بشری، افزایش تولید مواد زائد جامد است.

وی افزود: در ایران با محاسبه ۸۰۰ گرم زباله سرانه هر نفر، روزانه بالغ بر ۶۴ هزار تن مواد زائد جامد تولید می‌شود که در مقایسه با سایر کشورهای جهان با ۲۹۲ کیلوگرم زباله برای هر نفر در سال در حد متعادل است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت:‌ با این حال ازدیاد جمعیت و توسعه صنعت به گونه‌ای که در برنامه پنجم جمهوری اسلامی ایران مطرح است، موجب افزایش مواد زائد جامد و در نتیجه تغییرات فیزیکی – شیمیایی آن‌ها شده است به گونه‌ای که برنامه جمع‌آوری و دفع زباله موجود جوابگوی نیازهای این بخش از کار نخواهد بود.

تفاوت فاحش مدیریت مواد زائد جامد در ایران با کشورهای دیگر

وی افزود: فرآیند جمع‌آوری، دفع، بازیافت و مدیریت مواد زائد جامد در ایران با توجه به نوع و کیفیت زباله‌های ایران، تفاوت فاحشی با سایر کشورهای جهان دارد بنابراین به کارگیری هر گونه تکنولوژی بدون شناخت مواد و سازگاری عوامل محیطی، کار ارزنده‌ای نیست.

علوی گفت: وجود ۷۰ درصد مواد آلی کمپوست و بیش از ۴۰ درصد رطوبت در زباله‌های خانگی از یک سو و تفاوت فاحش آب و هوا و شرایط زیست محیطی در مناطق مختلف کشور با سبک و فرهنگ منحصر، دلیلی دیگر برای خودداری از استفاده بی‌رویه از تکنولوژی‌های وابسته به خارج است.

سلامت بدون توجه به سیستم‌های جمع‌آوری و دفع مواد زائد امکان‌پذیر نیست

وی گفت: تجربه سال‌ها رکود در به عمل آوردن کمپوست و پرداخت هزینه‌های گزاف جمع‌آوری و دفع زباله موجب شده است که در شهرهای مختلف کشور روزانه حدود ۲۰ درصد بودجه شهرداری به این مساله اختصاص یابد که این وضعیت نشانگر لزوم اهمیت دادن این مساله در برنامه‌های محیط زیست کشور است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: امر بهداشت و سلامت جامعه و رعایت جنبه‌های پیشگیری قبل از درمان، بدون توجه به سیستم‌های جمع آوری و دفع مواد زائد که مسبب اصلی آلودگی در شهرها و روستاهای کشور است، امکان‌پذیر نیست.

تبعات جبران‌ناپذیر تداخل مواد سمی و عفونت‌زا با زباله‌های شهری

وی عنوان کرد: اشاعه و بروز انواع بیماری‌های پوستی مانند سالک، لیشمانیوز و انواع بیماری‌های سرطان‌زا و ... در جوامع کنونی که معمولا به مواد فسادپذیر و پسماندهای شیمیایی محیط زیست نسبت داده می‌شوند ماحصل تداخل صدها نوع مواد سمی و عفونت‌زا با زباله‌های شهری و انتشار آن‌ها در آب، خاک و هوای زندگی روزمره است.

علوی گفت: توجه به محیط زیست و حفظ سلامتی انسان و کلیه موجودات زنده کره زمین یکی از اصول اساسی برای بقای زندگی و استفاده از مواهب خدادادی است که به وفور در اختیار ما قرار دارد. کنترل آلودگی‌های محیط از جمله مواد زائد جامد، بخش مهمی از این وظیفه را تشکیل می‌دهد که با توجه به اصول و موازین بهداشتی اقتصادی، جایگاه ویژه‌ای را در علوم و فنون جدید به خود اختصاص داده است.

لزوم مدیریت مواد زائد جامد در کشور

وی افزود: بنابراین شناخت و طبقه‌بندی مواد، سیستم‌های جمع‌آوری، حمل و نقل و روش‌های دفع مواد باید مورد توجه باشد. راهکارهای اساسی برای بهبود شرایط و بهینه‌سازی تکنولوژی موجود در مدیریت مواد زائد جامد کشور نیز  باید ارائه شود که در صورت عملی کردن آن‌ها، بازتاب آن تاثیر اساسی در حفظ بهداشت و سلامت محیط زیست خواهد داشت.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به نقش گروه‌های مختلف در جمع‌آوری و مدیریت پسماندها گفت: کاهش تولید زباله توسط مردم با اقداماتی از قبیل حذف یک‌بار مصرف‌ها، استفاده چند باره از وسایل، تعمیر به جای دور انداختن، استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای به جای نایلون، تفکیک زباله‌های خشک از تر و زباله‌های فسادپذیر از فسادناپذیر و قراردادن زباله در ساعت مقرر روبه‌روی درب منزل از وظایف مردم و شهروندان در جمع‌آوری و مدیریت پسماندها هستند.

وی در خصوص چگونگی کاهش تولید زباله توسط مردم بیان کرد: در این راستا باید تا حد امکان برای غذا خوردن و یا نگهداری مواد غذایی، از ظروف یک‌بار مصرف استفاده نشود. به جای رومیزی و سفره‌های یک‌بار مصرف، از نوع پارچه‌ای یا قابل شستشوی آن استفاده شود. از محصولات و کالاهایی استفاده شود که در بسته‌بندی‌های قابل بازیافت به بازار ارائه شده‌اند و از خرید وسایل یا میوه‌هایی با بسته‌بندی‌های تجملاتی و غیرضروری اجتناب شود.

علوی گفت: تا حد امکان نیز باید از مواد طبیعی در منزل استفاده کرد مثلا از سرکه و جوش شیرین می‌توان به عنوان لکه‌بر یا از مخلوط آب و مایع ظرفشویی و کمی سرکه به عنوان آفت‌کش استفاده کرد. در زمان خرید نیز کمتر کیسه نایلونی استفاده شود که برای این کار می‌توان هنگام خرید کیسه، زنبیل یا ساک همراه خود داشت و فروشنده بگوییم به کیسه نایلونی نیاز نداریم.

وی افزود: برای استفاده طولانی‌تر از لوازم، کالاهای بادوام خریداری شود زیرا محصولات بادوام، دیرتر وارد جریان زباله شهری می‌شوند. باید به اندازه نیاز و با برنامه‌ریزی خرید کرد که برای این کار بهتر است قبل از خرید، یک لیست کامل از مایحتاج تهیه شود. هنگام تهیه غذا از بیرون نیز باید همراه خود ظرف داشت و از مسئول رستوران درخواست شود که غذا را در ظرف خودتان به جای ظروف یک‌بار مصرف قرار دهد.

گروه‌های شغلی مختلف برای کاهش زباله چه کاری انجام دهند؟

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به نقش گروه‌های کاری مرتبط مانند مطب‌ها، مراکز درمانی و طبی تشخیصی دولتی و خصوصی و بیمارستانی در کاهش زباله بیان کرد: موظف کردن مراکز درمانی خصوصی – دولتی و بیمارستانی به جمع‌آوری، دفع و بی‌خطرسازی پسماندها، تفکیک زباله و جداسازی پسماندهای عادی (شبه خانگی)، پسماندهای عفونی، نوک تیز و برنده‏، دارویی و شیمیایی، امحاء و بی‌خطرسازی پسماندهای عفونی و نوک تیز و برنده و تبدیل به پسماند عادی،‌ عقد قرارداد با سازمان پسماند شهرداری برای جمع‌آوری، انتقال و دفن پسماندهای بی‌خطرسازی شده توسط مراکز درمانی و بیمارستانی در سایت پسماند شهری و مدیریت ویژه پسماندهای دارویی شیمیایی و رادیو اکتیو و قرارداد با شرکت‌های مجاز محیط زیست، از وظایف این گروه‌های کاری برای کاهش پسماند هستند.

وی تصریح کرد: پسماندهای مراکز درمانی و بیمارستانی به دو دسته زائدات شبه خانگی و زائدات ویژه و خطرناک تقسیم می‌شوند؛ حدود ۷۵ تا ۹۰ درصد پسماندهای تولیدی مراکز درمانی، شبه خانگی و عفونی هستند که در صورت جداسازی مناسب و بی‌خطرسازی این پسماندها می‌توان آن‌ها را با زباله‌های خانگی جمع‌آوری و دفع کرد.

علوی افزود: حدود ۱۰ تا ۲۵ درصد از پسماندهای باقی مانده را پسماندهای زائداتی نظیر مواد پاتوژنیک، ژنوتوکسیک، دارویی، شیمیایی، سمی و رادیو اکتیو تشکیل می‌دهند که خطرهای بهداشتی زیادی برای سلامت انسان و محیط زیست در پی دارند.

وی بیان کرد: امروزه با افزایش کاربرد مواد پلاستیکی در تجهیزات پزشکی، درصد زیادی از این مواد را می‌توان در دو دسته پسماندهای مراکز درمانی و بیمارستانی مشاهده کرد. عدم تجزیه‌پذیری زیستی مواد پلاستیکی یکی دیگر از مشکلات زیست محیطی پسماندهای بیمارستانی است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با بیان اینکه پسماندهای بیمارستانی پتانسیل خطرزایی زیادی برای بیماران و کارکنان بیمارستان و عموم مردم دارند، گفت: دفع غیربهداشتی این مواد، مخاطراتی مانند آسیب‌های تنفسی، بیماری‌های اسهالی، تیفویید، هپاتیت B و ایدز را به دنبال دارد بنابراین مدیریت اصولی پسماندهای بیمارستانی و کنترل و نظارت مستمر بر تولید، بی‌خطرسازی، ذخیره‌سازی، جمع‌آوری، حمل و نقل و دفع این پسماندها بسیار مهم و مورد تاکید است.

شیوه دفع زباله راضی‌کننده نیست

وی با اشاره به نقش مسئولان و سازمان‌ها در جمع‌آوری، انتقال، دفع و دفن بهداشتی زباله‌ها بیان کرد: جمع‌آوری صحیح و مدیریت پسماندها، رعایت زمان‌بندی مناسب در جمع‌آوری پسماند، راه‌اندازی سایت‌های تفکیک زباله، جلوگیری از آتش زدن زباله‌ها و نظارت بر سایت دفن بهداشتی برای جلوگیری از ورود زباله‌گردها به محل سایت پسماند شهری از وظایف مسئولان و سازمان‌ها در این زمینه است.  

علوی افزود: بر اساس قانون، متولی اصلی دفع زباله در مناطق روستایی و شهری دهیاری‌ها، بخشداری‌ها و شهرداری‌ها هستند اما با وجود تلاش‌های انجام‌شده توسط این نهادها، به دلیل گستردگی کار و کمبود امکانات شیوه دفع زباله راضی‌کننده نیست.

وی با بیان اینکه جمع‌آوری صحیح زباله نیازمند آموزش است، گفت: برای دفع بهداشتی زباله از سطح روستاها و شهرها، در کنار آموزش‌های مداوم باید اقدامات لازم برای تعیین مکان‌های بهینه دفع پسماندهای روستایی و شهری با در نظر گرفتن تمام ضوابط زیست محیطی انجام شود. هدف از اجرای این کار اهمیت بهداشتی و اقتصادی جمع‌آوری و دفع صحیح زباله و پسماند است و از مهمترین نتایج اجرای آن می‌توان به کاهش چشمگیر بیماری‌های واگیردار ناشی از دفن غیر صحیح زباله‌ها اشاره کرد

نقش سمن‌ها در ارتقای سطح آگاهی و جلب مشارکت عمومی

رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به نقش سازمان‌ها و گروه‌های مردم نهاد در ارتقای سطح آگاهی و جلب مشارکت عمومی افزود: در این راستا سمن‌ها می‌توانند در زمینه گسترش و اجرایی کردن این طرح‌ها در روستاها و شهرهای کوچک و سپس در شهرهای بزرگ، کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از مدیریت پسماندها توسط  زباله‌گردها و کودکان کار، اجرای برنامه بلند مدت و یکپارچه با کمک سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در جلب مشارکت عمومی گروه‌های مردم نهاد اقدام کنند.

وی بیان کرد: در این برهه زمانی، سازمان‌های مردم نهاد نقش تاریخی دارند و می‌توانند با رصد و تحلیل تغییرات اجتماعی و مشکلات و چالش‌های جامعه و استخراج اولویت‌ها، نقش مهمی در بهبود شرایط و کمک به مردم داشته باشد. سازمان‌های مردم نهاد با اهمیت دادن به منافع جمعی در برابر منافع فردی، مسیر حرکت به سمت توسعه را هموار می‌کنند.

علوی ادامه داد: این سازمان‌ها می‌توانند نگرش مردم را نسبت به کار جمعی تغییر دهند و آن‌ها را برای فعالیت در مسیر منافع عمومی ترغیب کنند.

وی گفت: اجتناب، کاهش و کنترل بار مصرف سه سطح مهم و اولویت‌دار در هرم مدیریت پسماند هستند که هر سه بر نقش شهروند و رفتار وی در مواجهه با پسماندها دلالت دارند و اگر در فرآیندهای فرهنگی و آموزشی بتوانیم این رفتار را به نحو مطلوب تغییر دهیم، می‌توانیم شاهد کاهش هزینه و جلوگیری از اتلاف منابع در سطوح بعدی شامل بازیافت و دفن باشیم که در این مسیر سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند در روند مدیریت پسماند کمک کنند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: مراکز بهداشت نیز به عنوان یک ارگان بهداشتی در مدیریت شهری باید تسهیل‌گر باشند و در این زمینه از پویش‌های مردمی و کارهایی که توسط سمن‌ها و صاحب‌نظران انجام می‌شود، استقبال کنند.

وی بیان کرد: تاکید بر نقش زنان در مدیریت پسماند، ارائه آموزش‌های شهروندی، استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی برای انعکاس مشکلات حوزه پسماند، تقویت زیرساخت‌های شهری و مدیریتی به منظور جلب همکاری شهروندان، استفاده از ظرفیت‌های اساتید دانشگاه و دانشجویان در تولید محتوا و استفاده از شیوه‌های نوین آموزشی برای کودکان و بزرگسالان از جمله مواردی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند.

انتهای پیام

برچسب ها : استانی-اجتماعی اخبار اجتماعی - خوزستان مدیریت پسماند