«راه آهن سراسری ایران» ثبت جهانی شد

 در نشست عصر امروز یکشنبه سوم مرداد ۱۴۰۰(۲۵ جولای ۲۰۲۱) چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده راه آهن سراسری ایران (موسوم به راه آهن شمال - جنوب) مورد بررسی قرار گرفت و با تصویب اعضای کمیته، راه آهن سراسری ایران با طول حدود ۱۴۰۰ کیلومتر به عنوان بیست و پنجمین میراث فرهنگی ملموس و نخستین میراث صنعتی کشورمان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
«راه آهن سراسری ایران» در چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان بیست و پنجمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

تدوین پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن شمال و جنوب ایران در سال ۹۷ آغاز شد. ساخت مسیر راه‌آهن سراسری ایران از بندر ترکمن در شمال کشور آغاز شد و به بندر امام‌خمینی (ره) در جنوب کشور منتهی شد. آغاز احداث راه‌آهن ایران در سال ۱۳۰۵ شمسی به تصویب رسید و یک‌سال بعد از آن بود که مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی احداث این مسیر ۱۳۹۴ کیلومتری را آغاز کردند.

مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه‌تنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است و به همین دلیل نیز هم راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و هم وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این مسیر تاریخی را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو درنظر داشتند و اکنون  یونسکو در اجلاس چین به جهانی‌شدن این مسیر مملو از جاذبه‌های طبیعی، بناهاو پل‌ها و ایستگاه‌ها و تاسیسات و حتی لوکوموتیوهای تاریخی رای داد.

اگرچه پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق نخستین راه‌آهن در ایران به دوره قاجار و سال ۱۲۲۷ خورشیدی (۱۸۴۸ میلادی) از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی بازمی‌گردد که بقایای آن همچنان در مسیر رشت به پیربازار با یک لوکوموتیو بخار در محوطه اداره کل بنادر استان گیلان وجود دارد اما تحقق کامل این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ به طول انجامید. در سال ۱۳۰۶، قرارداد نقشه‌برداری برای احداث خطوط راه‌آهن با کنسرسیومی متشکل از کمپانی آمریکایی یولن و شرکت‌های آلمانی فیلیپ هولتسمان - ویولیوس برگر و زیمینس باواونیون به بهای هر کیلومتر حداکثر ۳۶۸ تومان بسته شد. 

بهره‌برداری کامل از راه‌آهن سراسری ایران در سال۱۳۱۴ آغاز شد و علی منصور، وزیر راه و شهرسازی وقت، در دوازدهم مرداد ۱۳۱۴ لایحه‌ای برای تشکیل مؤسسه راه‌آهن دولتی کشور به تصویب مجلس شورای ملی رساند تا از اول مهر ۱۳۱۴ «نگاهداری و به‌کارانداختن همه اموال و اثاثیه و ابنیه و وسایل نقلیه و ساختمان‌های فنی متعلق به خطوط آهن و کشتیرانی دریاچه ارومیه» را به‌عهده بگیرد. 

پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن سراسری شمال - جنوب ایران در یونسکو به هشت ناحیه با خصوصیات مشترک اقلیمی در داخل هر ناحیه و متمایز با سایر نواحی تقسیم شد و ۸۹ ایستگاه منتخب نیز به‌دلیل اهمیت ارزش‌های تاریخی و کارکردی مورد مطالعه و مستندنگاری قرار گرفت. 

این مسیر از بندر ترکمن در شمالی‌ترین نقطه آن آغاز و به بندر امام‌خمینی در جنوبی‌ترین نقطه منتهی می‌شود و در میانه راه از ایستگاه‌های مهمی همچون قائمشهر، گدوک، گرمسار، تهران، اراک، دورود، شهبازان و اندیمشک عبور می‌کند.  

به گزارش ایرنا، چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پس از وقفه‌ای یک ساله به ‌دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان از ۲۵ تیرماه (۱۶ جولای)  در شهر فوجوی چین کار خود را آغاز کرده و تا نهم مردادماه (۳۱ جولای) ادامه دارد.

در این دور از اجلاس که بدلیل شرایط و دستورالعمل های بهداشتی مقابله با کرونا به شکل مجازی (آنلاین) برگزار می‌شود و صرفا اعضای کمیته بین‌الدول در فوجو چین حضور دارند، ترکیبی از موضوعات سال گذشته و امسال (۲۰۲۱ و ۲۰۲۰) مورد بررسی قرار می گیرد که در طول آن بسیاری از اماکن و جاذبه‌های گردشگری جهان به‌عنوان میراث جهانی معرفی خواهد شد.  

در این نشست که تا نهم مرداد ماه ۱۴۰۰ ادامه دارد، در مجموعه ۳۹ اثر پیشنهادی از سوی اعضای کمیته میراث جهانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت که از این تعداد، ۲۲ اثر آن مربوط به آثار پیشنهادی سال ۲۰۲۰ است که نشست آن به‌دلیل همه گیری کرونا برگزار نشد.

پیش از این٢٢ اثر فرهنگی، تاریخی و ٢ اثر طبیعی ایران به عنوان آثار فرهنگی ملموس و ١۶ اثر و عنصر ارزشمند کشورمان به عنوان آثار فرهنگی ناملموس در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند و پرونده ثبت منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان هم قرار است روز سه‌شنبه۵ مرداد ۱۴۰۰ ماه ( ۲۷ جولای) در کمیته میراث جهانی مطرح و بررسی شود.

آثار ملموس که جهانی شده اند / ایران در رتبه نهم جهانی در میراث ملموس

تا پیش از انقلاب اسلامی هیچ‌کدام از آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی کشور در فهرست میراث‌جهانی به ثبت نرسیده بود. در سال ۱۳۵۸ سه اثر چغازنبیل، تخت‌جمشید و میدان امام (نقش جهان) اصفهان در فهرست میراث‌جهانی قرار گرفت و از آن سال تا قبل از دولت یازدهم طی ۳۵ سال، ۱۶ اثر تاریخی جهانی شد و در مدت هفت سال دولت یازدهم و دوازدهم، علیرغم تعویق اجلاس سال ۲۰۲۰ یونسکو در دوران شیوع کرونا، هشت اثر ثبت جهانی شده است. با ثبت شهر سوخته، منظر فرهنگی میمند، محوطه باستانی شوش، بیابان لوت، قنات‌های ایرانی، شهر تاریخی یزد، منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس و جنگل‌های هیرکانی در فاصله سال‌های ۱۳۹۴ تا ۹۸، ایران با ثبت ۲۴ اثر ملموس فرهنگی، تاریخی و طبیعی در فهرست جهانی سازمان علمی، فرهنگی‌وآموزشی ملل متحد (یونسکو) در رتبه نهم جهان قرار دارد.

در دولت تدبیر و امید تعداد آثار جهانی در یونسکو از ۱۶ به ۲۴ اثر فرهنگی تاریخی رسید، که ۲ اثر تاریخ طبیعی ایران و ۴ اثر در گروه منظر باستانی و یک اثر بافت معماری و اجتماعی که همچنان زندگی در آن جریان دارد و یک سازه مهندسی در حوزه آبرسانی است که به دوران باستان مربوط می شود؛ نیایشگاه چغازنبیل در خوزستان، تخت جمشید در فارس و میدان نقش جهان در استان اصفهان در سال ۱۳۵۸ (١٩٧٩) در حافظه میراث‌جهانی یونسکو ثبت شده است. از آن سال به بعد در حدود ۲۴ سال هیچ پرونده‌ای برای ثبت‌جهانی تشکیل نشد و بعد از بیش از دو دهه، تخت سلیمان در آذربایجان‌غربی در سال۱۳۸۲ (٢٠٠٣) و مجموعه ارگ بم کرمان ۱۳۸۲ و مجموعه پاسارگاد در فارس در سال ۱۳۸۳ (٢٠٠۴) در یونسکو به ثبت جهانی رسید. این روند در سال های بعد ادامه پیدا کرد و گنبد سلطانیه در زنجان در سال ۱۳۸۴ (٢٠٠۵) و محوطه بیستون در کرمانشاه در سال ۱۳۸۵ (٢۰٠۶) هفتمین و هشتمین اثر ملی ایران هستند که در یونسکو ثبت‌جهانی شده‌اند.

مجموعه کلیساهای آذربایجان شامل قره کلیسا، سن استپانوس و زُر زُر در سال ۱۳۸۷ (٢٠٠٨) و سازه‌های آبی شوشتر در خوزستان در سال ۱۳۸۸ (٢٠٠٩) نهمین و دهمین آثار ثبت شده ایران هستند که در فهرست جهانی ثبت شده‌اند و در ادامه این روند در سال ۱۳۸۹ (٢٠١٠) ایران موفق به ثبت دو اثر در فهرست جهانی شد، بازار تبریز در استان آذربایجان شرقی و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در استان اردبیل به دلیل ویژگی‌های معماری و تاریخی در حافظه جهانی قرار گرفت.

با ثبت مجموعه باغ‌های ایرانی شامل ۹ باغ پاسارگاد در مرودشت فارس، باغ ارم شیراز، چهل‌ستون اصفهان، باغ فین کاشان، عباس‌آباد بهشهر، باغ شاهزاده کرمان، اکبریه بیرجند، باغ دولت آباد یزد، پهلوان‌پور مهریز یزد در سال ۱۳۹۰ (٢٠١١)، مسجد جامع اصفهان و برج گنبد قابوس در گلستان در سال ۱۳۹۱ (٢٠١٢) و مجموعه فرهنگی تاریخی (کاخ) گلستان تهران سال ۱۳۹۲ (٢٠١٣)، در یونسکو تعداد آثار جهانی ایران در طول ۳۵ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از آغاز دولت یازدهم به ۱۶ اثر رسید.

ثبت ۲ اثر طبیعی ملی در حافظه جهانی در دولت تدبیر و امید

نخستین اثری که در دولت یازدهم جهانی شد، شهر سوخته در سیستان و بلوچستان بود که در سال ۱۳۹۳ (٢٠١۴) در یونسکو به ثبت رسید، و بلافاصله در سال بعد منظر فرهنگی روستای میمند در کرمان و محوطه باستانی شوش در استان خوزستان در سال ۱۳۹۴ (٢٠١۵) به فهرست جهانی یونسکو ملحق شدند.

در سال ۱۳۹۵ (٢٠١۶) ایران موفق به ثبت دو اثر ارزشمند ملی در فهرست جهانی یونسکو شد، در پرونده اول بیابان لوت که در پهنه استان‌های کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان قرار دارد جایگاه جهانی پیدا کرد؛ بیابان لوت بیست‌وهفتمین بیابان بزرگ جهان و بیست‌ویکمین اثر ثبت شده ملی ایران در فهرست جهانی یونسکو است.

دومین پرونده‌ای که در سال ۱۳۹۵ (٢٠١۶) از ایران در حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید، مجموعه یازده رشته قنات و کاریز ایرانی شامل قصبه گناباد، بلده فردوس، باغ زارج یزد، حسن‌آباد مهریز، آسیاب‌آبی میرزانصرالله مهریز، گوهرریز جوپار کرمان، دوقلوهای اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات، مون اردستان، وزوان میمه و مزدآباد اصفهان که از قدیمی‌ترین و عجیب‌ترین سیستم‌های آبرسانی جهان و شاهکار معماری و مهندسی ایرانی است.

ثبت شهر تاریخی یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در سال ۱۳۹۶ (٢٠١٧)، چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی فارس در سال ۱۳۹۷ (٢٠١٨) و جنگل‌های هیرکانی در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان و سمنان در سال ۱۳۹۸ (٢٠١٩)، سه اثر ارزشمندی است که در سال‌های اخیر در یونسکو به ثبت رسیده و اکنون حفاظت و حراست بیشتر و دقیق‌تر از این ۲۴ اثر جهانی، رسالت همه ایرانیان اعم از مردم و دولت است و باید پس از مهار کرونا، برای حضور و بازدید از همه گردشگران جهان دعوت شود تا شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن ایرانی را در مقابل چشمان جهانیان به زیبایی به نمایش گذاشته شود.

برچسب ها : علی‌اصغر مونسان مجلس شورای ملی سیستان و بلوچستان